Rola LXXXI LO w nauczaniu o Getcie Warszawskim i relacjach polsko-żydowskich

Projekt „Getto Warszawskie”

W roku szkolnym 2004/2005 szkoła przeniosła się do budynku przy ul. Miłej 7. Przeprowadzka zmieniła wiele w życiu szkolnej społeczności. Ulicę Świętojerską, miejsce tętniące życiem, pełne turystów i staromiejskich zabytków zamieniliśmy na spokojne, zielone przestrzenie Muranowa. Dla nauczycieli historii, języka polskiego i wiedzy o kulturze pojawiło się nowe wyzwanie. Nowe miejsce bowiem także miało swoją historię – ale zupełnie inną. To tutaj podczas drugiej wojny światowej znajdowało się warszawskie getto. Grupy młodzieży z flagami Izraela zatrzymujące się przy kopcu Anielewicza, autokary z turystami z różnych zakątków świata zwalniające przy pomniku Umschlagplatz, obchody z udziałem wybitnych postaci życia politycznego przy pomniku Bohaterów Getta – to nowe wyzwanie podkreślały.

I właśnie dlatego pojawiła się idea zorganizowania projektu Rola LXXXI LO im. A. Fredry w edukacji o historii warszawskiego getta i relacjach polsko-żydowskich. Motto projektu, pochodzące z książki Jarosława Marka Rymkiewicza Umschlagplatz, wybrali nauczycielka języka polskiego Wiesława Młynarczyk i nauczyciel historii Bogusław Jędruszczak. Brzmi ono: „Jakie to ma lub może mieć znaczenie dla naszej przyszłości, że mieszkamy wokół miejsca ich śmierci?”. Nauczyciele ci zostali opiekunami projektu. Oni też, wspólnie z uczniami, nakreślili jesienią 2004 r. główne cele projektu – poznanie historii warszawskiego getta, uświadomienie społeczności szkolnej wyjątkowości miejsca, w którym znajduje się budynek szkoły, poznanie istniejących współcześnie śladów warszawskiego getta oraz ważnych miejsc, instytucji i ciekawych ludzi związanych z prezentowanym zagadnieniem, spotkania z młodzieżą i nauczycielami z Izraela, państw europejskich i Stanów Zjednoczonych, odkrywanie wspólnych wartości, a zarazem odmienności innych kultur.

Do realizacji projektu włączyły się różne instytucje, organizacje i stowarzyszenia, m.in. Żydowski Instytut Historyczny, Biuro Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej, Muzeum Historii Żydów Polskich, Stowarzyszenie „Dzieci Holokaustu”, Forum Dialogu między Narodami, Fundacja Shalom.

Oficjalna inauguracja projektu, angażująca całe szkolne środowisko, odbyła się 9 lutego 2005 r. – z udziałem licznych gości w budynku naszej szkoły została otwarta stała, dwujęzyczna wystawa (w języku polskim i angielskim) Historia Warszawskiego Getta. Prezentuje ona historię miejsca, w którym w latach 1940–1943 znajdowało się utworzone przez Niemców getto.

Refleksje na temat historii i postaw ludzkich pobrzmiewały w wystąpieniach Pań Elżbiety Ficowskiej i Joanny Sobolewskiej ze Stowarzyszenia „Dzieci Holokaustu”. Pani Krystyna Budnicka, ocalona z Holokaustu, przekazała naszemu liceum menorę przywiezioną z Izraela. Jednocześnie można było posmakować różnych potraw przygotowanych przez uczniów wedle przepisów tradycyjnej kuchni żydowskiej.

Przez kolejne lata projekt realizowany był na kilku płaszczyznach. Były to zajęcia edukacyjne dla uczniów, przygotowanie ich do konkursu Historia i kultura Żydów polskich, a także wycieczki na terenie byłego getta i żydowskiej Warszawy, spotkania ze świadkami historii – „dziećmi Holokaustu” oraz z młodzieżą żydowską z Izraela, USA, Kanady i z uczniami szkół polonijnych we Francji. Bardzo ważne były sierpniowe spotkania z nauczycielami francuskimi, zajmującymi się tematyką Holokaustu, podczas których twórcy projektu – Wiesława Młynarczyk i Bogusław Jędruszczak prezentowali metody edukacji o Holokauście w Polsce, a także dowiadywali się, w jaki sposób naucza się o Holokauście we Francji.

W ramach projektu organizowane są w szkole obchody Dnia Pamięci o Holokauście i Przeciwdziałaniu Zbrodniom przeciwko Ludzkości (19 IV) oraz Międzynarodowego Dnia Pamięci o ofiarach Holokaustu (27 I), podczas których uczniowie mogą uczestniczyć w wykładach znanych osób zajmujących się zawodowo historią Holokaustu.

Spotkania z młodzieżą z Izraela, a także z USA i Kanady dotyczą nie tylko historii Żydów w Polsce – niejednokrotnie miejsca zamieszkania ich dziadków, ale także są spotkaniami o charakterze integracyjnym. Nasi uczniowie oprowadzają Izraelczyków nie tylko po terenie dawnego getta, ale też pokazują im inne miejsca w Warszawie. Wspólne zajęcia edukacyjne eksponują także współczesny koloryt Polski.

Podobne spotkania miały miejsce z uczniami – dziećmi Polaków mieszkających we Francji oraz z uczniami z Czech, gdzie oprócz historii warszawskiego getta poruszane były inne aspekty historii Polski XX wieku.

Ważnym osiągnięciem projektu były nagrody, jakie uczniowie uzyskali w konkursie Historia i kultura Żydów polskich, organizowanym przez Fundację Shalom co dwa lata:

• Jakub Supera został w 2010 r. laureatem tego konkursu,
• Marcin Skoczeń i Maria Węgrzyn otrzymali tytuł finalistów (2014 i 2018),
• a Jacek Modrzejewski i Alicja Piwnicka wyróżnienia (2008 i 2012).

W 2009 r. uczennica Katarzyna Plencler zajęła pierwsze miejsce w konkursie Mój Muranów – Moja Praga, zorganizowanym przez Muzeum Historii Żydów Polskich, a uczeń Jakub Supera trzecie.

Nauczyciele Wiesława Młynarczyk i Bogusław Jędruszczak, opiekunowie projektu, otrzymali w 2008 r. dyplom dla Polaków ratujących zabytki kultury żydowskiej, przyznawany przez Muzeum Historii Żydów Polskich, Żydowski Instytut Historyczny, Ambasadę Izraela i Muzeum Galicja. Ponadto Wiesława Młynarczyk była dwukrotnie – w 2008 i 2009 r. – nominowana do nagrody im. Ireny Sendlerowej Za naprawianie świata.

Po otwarciu Muzeum POLIN ważnym elementem edukacji stały się wizyty uczniów w Muzeum, zwiedzanie wystawy stałej, jak równiez udział w spotkaniach ze świadkami historii. Pamiętne spotkanie z prof. Władysławem Bartoszewskim odbyło się w roku 2014 w czasie obchodów 72. rocznicy powołania Rady Pomocy Żydom „Żegota”.

W 40. rocznicę wydarzeń marcowych (2018 r.) uczniowie klasy 2e, pod opieką polonistki pani Wiesławy Młynarczyk, przy współpracy z Centrum Kultury Jidysz i Technikum im. K. Kieślowskiego realizowali projekt „Zichrojnes -Wspomnienia”. Dotyczył on wspomnień świadków wydarzeń Marca ’68. Nasi uczniowie przeprowadzali szereg wywiadów z bohaterami tamtych dni. Efektem końcowym projektu było stworzenie „Mapy sentymentalnej emigrantów marcowych” oraz reportażu będącego filmowym zapisem rozmów ze świadkami. W czasie Festiwalu Warszawa Singera odbył się spacer śladami tej mapy oraz pokaz filmu zmontowanego przez uczniów Technikum.

Nasi uczniowie z dużym zaangażowaniem uczestniczą także rokrocznie w akcji Żonkile upamietniającej Powstanie w Getcie Warszawskim, a w ostatnim czasie włączyli się w oprowadzania rówieśnicze po wystawie "Obcy w domu. Wokół Marca ’68”.